معانی مختلف تحقیق و پژوهش
کلمه تحقیق ، مصدر باب تفعیل، از ریشه حق، به معنای راست کردن سخن، درست کردن وعده و ثابت شدن است. همچنین به معنای حقیقت کردن ، درست کردن، به کنه مطلب رسیدن و واقع چیزی را به دست آوردن، می باشد.
این شرط مهربانی و تحقیق دوستی است کز بهر دوستان، بری از دشمنان جفا
(سعدی)
کلمه دانلود پروژه نیز در لغت به معنای تفحص و تجسس است. پژوهش : عمل پژوهیدن (تحقیق کردن، جستجو کردن)
مثال : پژوهش نمای و بترس از کمین سخن هر چه باشد به ژرفی ببین
همی جان من در نکوهش نهی چرا دل، نه اندر پژوهش نهی (فردوسی)
پژوهش کردن، مصدر مرکب و به معنای پژوهیدن ، جویا شدن و پی جویی کردن است.
ز هر کشوری گرد کن مهتران از اختر شناسان و افسونگران
سخن سر بسر مهتران را بگوی پژوهش کن و راستی باز جوی(فردوسی)
معانی اصطلاحی روش تحقیق
تعاریف بسیار متنوعی برای اصطلاح تحقیق ارائه شده است.
آریان پور: پژوهش عبارت است از کشف و دریافت آنچه بر دیگران مجهول است و نیز گشودن و گستردن و روشن تر ساختن آنچه به اجمال بر دیگران معلوم است.
غلامرضایی: تحقیق به غور و تعمق و بررسی در موضوع خاصی گفته می شود تا در نتیجه جمع آوری مطالب، مقایسه و نقد آنها ، محقق به حقیقت مطلب دست یابد.
تعریف کلی : تحقیق و پروژه دانشجویی تلاشی است منظم برای رسیدن به حقیقت.
- بنابراین، هدف از انجام تحقیق یا پژوهش، دستیابی و کشف حقیقت در موضوعی
معین است . موضوع معین می تواند در رابطه با علوم مختلف مطرح شود. حقیقت
کشف شده نیز ، ممکن است حقیقتی دینی ، علمی ، فلسفی، هنری و مانند آن
باشد.
تعریف معاونت پژوهشی حوزه علمیه قم از مفهوم پژوهش
«پژوهش نوعی کوشش معرفتی در راستای هر یک از دو امر ذیل است:
١. پاسخ موجه به پرسش هایی که تاکنون به آنها پاسخ داده نشده است.
٢. پاسخ جدید به پرسش هایی که پیش تر به آنها پاسخ داده شده است.»
تجربیات معلمان : سوال علمی چیست؟
١. محصول علم است (حاصل تحقیق و تخصص است نه جهل محقق)
٢. بدون جواب است (یا پاسخ متقن ندارد)
٣. موردی و مشخص است (کلی و بی حد و حصر نیست)
۴. واحد است (یعنی متعدد و متکثر نیست اگر چه امکان طرح سوال های فرعی وجود دارد)
تمرین : آیا جمله «دیدگاه اسلام درباره طبیعت چیست؟» یک سوال علمی است؟
موانع مقاله روش تحقیق در ارتباط با محقق کدامند؟
نداشتن تخصص کافی
وجود علائق شخصی
موقعیت اجتماعی افراد
موانع تحقیق دانشجویی رشته اقتصاد در رابطه با گروه تحقیق کدامند؟
فقدان روحیه انجام کار گروهی
فقدان تخصص های مورد نیاز
موانع تحقیق در رابطه با منابع تحقیق کدامند؟
عدم دسترسی به منابع
ضعف اعتبار منابع
موانع تحقیق دانشجویی رشته اجتماعی در رابطه با واقعیتهای جامعه کدامند؟
محدودیتهای سیاسی و اجتماعی و فرهنگی
فقدان امکانات اقتصادی لازم
موانع تحقیق دانشجویی رشته روانشناسی در رابطه با رشته علوم انسانی کدامند؟
١. عدم تکرار پذیری
٢.آزمایش ناپذیری
٣.پیچیدگی انسان
۴.چند متغیری بودن
انواع تحقیق دانشگاهی از نظر سطح تحقیق
اکتشافی: آشنایی اجمالی
توصیفی: جمع آوری اطلاعات
تبیینی: کشف روابط
انواع روش تحقیق از نظر کاربرد
کاربردی: یافتن راه حل برای مشکلات
بنیادی : دستیابی به نظریات علمی
انواع تحقیق از نظر تعداد محققین
فردی
گروهی
تقسیم بندی دیگری از انواع تحقیق و پروژه های دانشگاهی(متداول در حوزه های علمیه)
متن محور
مساله محور
موضوع محور
سایر تقسیم بندی ها
– تحقیق تاریخی : پاسخ به سوالهای تاریخی
– تحقیق توصیفی: تهیه گزارش و توصیف
– تحقیق علًی: کشف روابط علت و معلولی
– تحقیق تجربی: کشف انواع روابط بین متغیرها
بررسی مفاهیم و اصطلاحات تحقیق در سایت تحقیقات دانشجویی
فرضیه سفارش پروپوزال
- حدسی علمی در پاسخ به سوال تحقیق است
- فرضیه باید معقول و منطقی باشد
- به صورت خبری بیان می شود ولی نوعی شرط و احتمال در آن نهفته است
- فرضیه ، کانون اصلی و قلب تحقیق است
- هدف اصلی در تحقیق، آزمون فرضیه است.
مثال: آشنایی مردم با فرهنگ قرآنی از طریق گسترش آموزش های عمومی مربوط به قرائت و حفظ قرآن مجید در جامعه ، موجب کاهش میزان جرائم خواهد شد.
متغیر
- این مفهوم در اصل از ریاضیات گرفته شده است
- جایگزینی برای مفاهیم «علت» و « معلول» است
- مفهومی است که می تواند اندازه ها و حالتهای مختلف داشته باشد
در هر فرضیه معمولا دو متغیر وجود دارد :
متغیر مستقل و متغیر وابسته
مثال: اگر گفته شود که “گسترش فقر موجب افزایش بی دینی می شود” فقر، متغیر مستقل و بی دینی متغیر وابسته خواهد بود. در هر تحقیق سعی بر آن است تا با استفاده از اطلاعات و اسناد مناسب ، ارتباط بین این متغیرها بررسی شود
شاخص
- . بیشتر مفاهیم علوم انسانی مفاهیمی انتزاعی هستند.
- . مفاهیم انتزاعی باید به مفاهیم انضمامی تبدیل شوند.
- . به این کار، عملیاتی کردن مفاهیم تحقیق گفته می شود که از طریق شاخص سازی انجام می پذیرد.
- . شاخص ها مهمترین ابزارهای اندازه گیری مفاهیم تحقیق هستند.
مثال١: شاخص معدل برای اندازه گیری میزان پیشرفت تحصیلی
مثال٢: برخی از شاخصهای مفهوم ایمان عبارت است از:
خواندن نماز
گرفتن روزه
خوش خلقی و …
نمونه گیری
- یکی از روشهای جمع آوری اطلاعات است.
- .هرگاه موارد مورد مطالعه در پروژه روش تحقیق زیاد باشد از این روش برای بررسی آنها استفاده می شود.
- • در این روش ، ابتدا نمونه هایی انتخاب می شوند و سپس نتایج به دست آمده از مطالعه روی آنها به کل موارد تعمیم داده می شود.
- نظر سنجی ها به روش نمونه گیری انجام می گیرد.
جامعه آماری: جامعهٔ آمارى عبارت است از کلیه عناصر و افرادى که در یک مقیاس جغرافیایى مشخص (جهانى یا منطقه‌ای) داراى یک یا چند صفت مشترک هستند.
تعریف دوم : مجموعه افراد یا اشیایی را که می‌خواهیم یک یا چند خصوصیت مشترک آنها را مورد بررسی قرار دهیم، جمعیت یا جمعیت آماری می‌نامیم.
چند نکته مهم:
- . جامعه آماری می تواند شامل هر چیزی بشود مانند آیات و سوره های قرآن مجید.
- . محقق باید جامعه آماری خود را تعریف کند.
- . جامعه آماری ممکن است از نظر حجم و اندازه بسیار بزرگ باشد.
- به نسبت بزرگی جمعیت آماری، حجم نمونه تغییر می کند.
تعریف نمونه: نمونه عبارت است از تعدادى از افراد جامعه که صفات آنها با صفات جامعه مشابهت داشته و معرف جامعه بوده،از تجانس و همگنى با افراد جامعه برخوردار باشند
چند نکته مهم سفارش تحقیق:
- روشهای مختلفی برای انتخاب نمونه تحقیق وجود دارد
- بهترین روش برای انتخاب نمونه روش تصادفی است
- در روش تصادفی ، هر یک از اعضای جامعه آماری شانس انتخاب شدن دارد
- تنها در این صورت است که می توان نتایج تحقیق را به موارد مشابه تعمیم داد
اعتماد: .اعتماد یکی از مهمترین ویژگی های مربوط به وسائل اندازه گیری در فرآیند خرید مقاله است. وقتی وسیله اندازه گیری تحقیق در کاربردهای متعدد، اندازه های یکسانی را نشان دهد، گفته می شود که این وسیله اندازه گیری قابل اعتماد است . به عنوان مثال ، ترازویی را در نظر بگیرید که در هر بار وزن کردن یک شی خاص، اندازه مشخص و یکسانی را نشان می دهد ؛ حتی اگر این اندازه ، مطابق با واقع نباشد ، گفته می شود که وسیله اندازه گیری قابل اعتماد است.
اقدام پژوهی چیست؟
اقدام پژوهی به هر فعالیتی گفته می شود که منجر به تبدیل وضع موجود به وضع مطلوب تر شود. اقدام، محور اصلی در این نوع تحقیق است. به این معنا که شخص یا اشخاص، اقدام خود را در حین کار و فعالیت خود مورد پژوهش قرار می دهند. هدف از این کار بهسازی امور و اثربخش کردن آنها است.
هدف از اقدام پژوهی ریاضی مانند پژوهشهای مرسوم و دانشگاهی، پی بردن به روابط پدیده ها یا به اصطلاح متغیرها نیست، بلکه به بررسی موضوع هایی می پردازد که فرد یا افراد در محیط کار و شغل خود با آن درگیر هستند و می خواهند از راه پژوهش آن را حل کرده یا کاهش دهند. بنابر این:
تغییر در وضعیت موجود هدف عمده در این تحقیق است.
این پژوهش راه حل های مناسب برای مشکلات را جستجو می کند و پاسخی است به انتقادهایی که از کاربردی نبودن اکثر پژوهش های مرسوم به عمل می آید.
اهمیت و ضرورت گزارش اقدام پژوهی:
۱) یکی از راههای مناسب برای حل مسئله است.
۲) پژوهش حین انجام کارهای اداری است.
۳) به راه های نو و خلاقانه منجر می شود.
۴) باعث اصلاح وضع نامطلوب می شود.
۵) فرهنگ پژوهش عمومی می شود.
۶) باعث رشد و بالندگی عمومی می شود.
۷) راه حل های تئوری جای خود را به راه حل های عملی و منطقی می دهد.
پژوهش به عنوان جست و جوی نظام مند برای کشف مجهول یا حل مسئله، نیازمند طی مراحلی است که یکی از مهمترین این مراحل طراحی مطالعه و پیش بینی مراحل مختلف تحقیق می باشد. اقدام پژوهی در مقطع ابتدایی با توجه به نوع و هدف پژوهش، نیز علاقه ها و سلیقه های پژوهشگر، مراحل پژوهش در عین تبعیت از منطق علمی و عقلی، می تواند صورت های متفاوتی پیدا کند. برای نمونه در مقایسه با پژوهش های رسمی و دانشگاهی که معمولاً خطی و تا حدودی تمام مراحل از پیش تعیین شده است، تجربیات یک معلم در مراحل اقدام پژوهی در عین پیروی از مراحل خاص دارای انعطاف بیشتری است. اقدام پژوهی به طور ساده دارای سه مرحله عمده است: تشخیص، تغییر و ارزیابی. به این معنا که اقدام پژوه مسئله ای را تشخیص می دهد، تلاش می کند وضع نامطلوب را تغییر دهد و این تغییر را ارزیابی علمی کند. اگر پاسخ مثبت بود کار را ادامه می دهد در غیر این صورت به راه های دیگری می اندیشد. بنابر این مراحل اقدام پژوهی مراحل کاملاً خطی یا پلکانی نیست، بلکه محقق در هر زمان صلاح بداند به تغییر راه حل و اجرای مجدد عملیات می پردازد. لذا اقدام پژوه مانند یک معمار باید ابتدا به طراحی این نقشه بپردازد که به آن “پیشنهاد اقدام پژوهی” می گویند.
این مراحل به طور خلاصه شامل موارد ذیل می باشد:
۱٫ انتخاب و بیان مساله
۲٫ گردآوری اطلاعات پیرامون مسئله
۳٫ مطالعه و تفکر پیرامون راه های حل یا کاهش مساله
۴٫ جمع آوری اطلاعات (شواهد ۱) قبل از مداخله
۵٫ اجرای راه حل
۶٫ مشاهده عمل و جمع آوری اطلاعات (شواهد ۲) بعداز مداخله
۷٫ بحث و نتیجه گیری و دادن گزارش نهایی نمونه اقدام پژوهی
گزارش کارآموزی
منظور از درس کارآموزی در رشته‌هاى فنى براى برنامه‌ریزان و نیز مهندسین
باتجربه کاملاً روشن است. اما شاید دانشجوى رشته فنى از هدف این درس آگاهى
بسنده نداشته باشد. از این‌رو از باب یاد‌آورى و تأکید مى‌گوئیم که هدف از سفارش گزارش کارآموزی،
به‌ویژه در رشته‌هاى فنى – مهندسى منطقاً این نیست که کارآموز در مدتى که
در محیط کار بسر مى‌برد، پروژه‌ای را به‌منظور ایجاد یک تولید، آغاز و
به‌انجام برساند و یا اساساً سیستمی را طراحى و پیاده‌سازى کرده، تحویل
بدهد و یا سیستمی را تحویل بگیرد و مسؤولیت نگهدارى آن را عهده‌دار شود.
بلکه فرض این است که کارآموز در یک تیم موجود کارى و مشغول به انجام یک
پروژه یا اجراى طرح، پذیرفته مى‌شود و از نزدیک با کار آنها آشنا شده، با
مسائل و مشکلات اجراى پروژه برخورد مى‌کند و البته مى‌تواند همکارى‌هاى
ممکن نیز با تیم داشته باشد. میزان و سطح همکارى بستگى دارد به اینکه
کارآموز تا چه حد از سوى افراد تیم در محیط کار هدایت شود و تا چه حد
بتواند خود را با محیط کارى تطبیق دهد. بنابراین کارآموز به محیط کارى
بیرون از مل تحصیل اعزام مى‌شود تا کار بیاموزد. نه اینکه عهده‌دار انجام
کارى بشود که قرار است در محیط کارى انجام پذیرد. و اگر هم باید در انجام
کارى مشارکت کند، این مشارکت حتماً به‌صورت هدایت‌شده و تحت‌نظر خواهد بود و
کنندهٔ اصلى کار نیست
